Watering

Waardevolle vloeiweiden met karakter

In de negentiende eeuw vatte de Belgische staat het plan op om in de economisch achtergestelde Kempen grote delen van de braakliggende ‘woeste’ gronden om te zetten in wateringen: grote oppervlakten geïrrigeerde graslanden of vloeiweiden. Hiermee volgde men de geslaagde voorbeelden van soortgelijke projecten in het buitenland, onder andere in Italië, Duitsland, Frankrijk en Engeland, waarbij een eeuwenoud ingenieus bevloeiingssysteem, dat zijn oorsprong vond in Noord-Italië, werd toegepast. Een kanalenstelsel moest zorgen voor de aanvoer van kalkrijk Maaswater en voor transport. Hoofdader werd het kanaal Bocholt-Herentals.

Ondanks het feit dat de vooropgestelde doelstellingen niet werden gerealiseerd, bleef de grote watering van Lommel-Kolonie (213 ha) hooi leveren tot in het midden van de twintigste eeuw, wanneer kunstmest en minder arbeidsintensieve technieken hun intrede deden. De eigenaars gingen meer en meer over op het aanplanten van populieren. De vloeiweiden zijn niet enkel cultuur-historisch waardevol: ze zijn rijk aan fauna en flora, waaronder zeldzame soorten, en leveren hierdoor een sterke bijdrage aan het behoud van een grote biodiversiteit. Daarom onderhouden vrijwilligers van Natuurpunt al zo’n veertig jaar grote delen van de vloeiweiden op de oorspronkelijke, handmatige manier.

Wandeling met gids

Dit stukje natuur op de grens tussen België en Nederland was in het verleden enkel toegankelijk met een gids. In 2011 werd de allereerste vaste wandeling door de vloeiweiden voorgesteld: het Vloeiweidenpad.

Natuurpunt Lommel stippelde een traject van bijna 2 km uit dat de bezoekers langs de mooiste plekjes van dit unieke natuurgebied leidt. Infoborden langs het pad geven uitleg over het ontstaan van de Watering en de manier waarop het gebied nog steeds bewerkt wordt. Dankzij deze wandeling kan nu iedereen de vloeiweiden in de Watering het ganse jaar door vrij bezoeken.

Een gratis folder is beschikbaar in het Wateringhuis tijdens de openingsuren (dit is elke eerste zondag van de maand en elke zondag van juni, juli, augustus en september telkens van 14 tot 18 uur).

Wandelroute

Wandelroute: 2km

Cultureel erfgoed

Vloeiweiden van Lommel-Kolonie : weidebevloeiing als cultureel erfgoed

Met een totale oppervlakte van 215 ha is de Grote Watering van Lommel-Kolonie de grootste overgebleven restant van het  Kempense vloeiweidenproject dat de Belgische staat opzette rond 1850.

Vrijwilligers van Natuurpunt hebben er  op ‘blok II’ 15 ha vloeiweide in de oorspronkelijke staat hersteld. Ze worden nog  jaarlijks op traditionele wijze bevloeid. Gedurende enkele weken aan het eind van de winter wordt er ‘gewitterd’ en laat men het water over het gras vloeien. Vermits de ‘Grote fossé’, de sloot die het water aanvoert, verbonden is met het kanaal Bocholt-Herentals, dat onderdeel is van de verbinding tussen Maas en Schelde, worden grote hoeveelheden kalk en andere mineralen afgezet op de bevloeiingsbedden. Hierdoor ontwikkelde zich een vegetatie met zeldzame planten. In het voorjaar bewonderen de wandelaars de talrijke bonte krokussen, die de voorboden zijn van de bloemenzee die in de lente tevoorschijn komt.  Ook de dierenwereld wordt sterk beïnvloed door de aanvoer van kalkrijk water. De uitbundige plantenweelde heeft zijn invloed op insecten en andere ongewervelden die op hun beurt weer het voorkomen van vogels en zoogdieren  beïnvloeden.

De traditionele weidebevloeiing, een eeuwenoud gebruik, zal stilaan vergeten zijn indien geen blijvende inspanningen geleverd worden om deze vloeiweiden te behouden of te herstellen. Gelukkig zijn er de talrijke vrijwilligers, die reeds 40 jaar inspanningen leveren om het behoud mogelijk te maken. Een landschapsbeheersplan kwam tot stand door de samenwerking van de Stad Lommel, Agentschap voor Natuur en Bos, Natuurpunt en Erfgoed Lommel. Het hooi vindt gretige afnemers bij paardenliefhebbers en schapen zorgen voor de begrazing van de ‘toemaat’, het nagras. Er zijn informatieve en didactische activiteiten om het collectieve geheugen aan te scherpen. Het verband tussen natuur en erfgoed krijgt stilaan meer aandacht en dat kan enkel toegejuicht worden.

Unesco werelderfgoed?

Onder de bezielende leiding van Professor Emeritus Christian Leibundgut van de universiteit van Freiburg, wordt geijverd om de traditionele weidebevloeiing in Europa als immaterieel cultureel Unesco-erfgoed te doen erkennen. Hij inventariseerde en bezocht de Europese locaties waar nog ‘gewitterd’ wordt. Bij zijn bezoek aan Lommel was hij sterk onder de indruk van de geleverde inspanningen en van de grote oppervlakte vloeiweiden. Hij was nog meer in zijn nopjes toen hij een positief antwoord kreeg op zijn vraag om met hem samen te werken om  zijn gestelde doel te bereiken. Om hierin te slagen moeten verschillende stappen gezet worden.

Vlaams erfgoed

Een plaats op de Vlaamse inventaris immaterieel cultureel erfgoed, zoals kantklossen, bier brouwen, trekpaarden of witloof kweken en nog heel wat andere gebruiken is de eerste betrachting: deze plaatselijke erkenning is een belangrijke stapsteen naar internationale erkenning en is haalbaar dankzij de hulp van het Centrum voor Agrarische Geschiedenis. Niet enkel om te weten hoe onze voorouders leefden zijn we verplicht om dit levend verleden te borgen en te koesteren; ook onze nakomelingen moeten nog getuige kunnen zijn van dit stukje landbouwgeschiedenis en tegelijk kunnen genieten van de natuurpracht die ermee gepaard gaat.